ฝ้ายงามครามมุก...อัตลักษณ์ผ้าฝ้ายทอมือมุกดาหาร

ดร. ร.ต.อ. อนุชา แพ่งเกษร  อาจารย์จากคณะมัณฑศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ร่วมกับวิทยาลัยชุมชนมุกดาหาร ร่วมกันจัดเวทีเพื่อกำหนดอัตลักษณ์ผ้าฝ้ายทอมือของจังหวัดมุกดาหาร เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2561 ณ วิทยาลัยชุมชนมุกดาหาร

วัตถุประสงค์สำคัญของการดำเนินการในครั้งนี้ สืบเนื่องมาจากวิทยาลัยชุมชนมุกดาหาร ได้ดำเนินการโครงการจัดการความรู้ผ้าทอมือมุกดาหารมาระยะเวลาหลายปีแล้ว สิ่งที่ได้ดำเนินการไปแล้ว เป็นการค้นหาภูมิปัญญาที่เกี่ยวข้องกับการผลิตผ้าทอต่างๆ เช่น ชนิดฝ่ายที่ใช้ ลายที่ทอในผืนผ้า บุคคลที่มีความชำนาญ(ภูมิปัญญา) เป็นต้น จนกระทั่งพบว่า ผ้าทอมือในจังหวัดมุกดาหาร มีการทำในหลายหมู่บ้าน มีความหลากหลายทั้งประเภท ลาย รูปแบบการทอ ทักษะความสามารถของคนทอ ทั้งหมดกระจายอยู่ในทุกชนเผ่าที่อาศัยอยู่ในจังหวัดมุกดาหาร แต่ประเด็นสำคัญคือ ยังไม่สามารถบอกได้ว่า ผ้ามือเมื่อมุกดาหาร เอกลักษณ์คืออะไร ทั้งผู้ผลิตก็ทำตามที่ตนเคยทำมาด้วยความชำนาญ หรือการถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษของตนเอง ผู้ใช้ก็ยังไม่มีคำตอบว่า ถ้าต้องการผ้าทอมือมุกที่ดีมีคุณค่า มีมาตรฐาน และเป็นเอกลักษณ์ที่บ่องบอกถึงจังหวัดมุกดาหาร คือผ้าอะไร ซื้อได้จากที่ไหน จึงเป็นที่มาของการหาคำตอบโดยวิทยาลัยชุมชนมุกดาหาร โดยหาเรียนเชิญอาจารย์อนุชา จากมหาวิทยาลัยศิลปากร ที่ครั้งหนึ่งอาจารย์ได้มาร่วมกับวิทยาลัยชุมชนมุกดาหาร เรื่องผ้าย้อมคราม ในพื้นที่ตำบลกกตูม อำเภอดงหลวง เมื่อหลายปีมาแล้ว

กลุ่มเป้าหมายที่เข้าร่วมเวทีในวันนี้ ประกอด้วย กลุ่มผ้าย้อมคราม คุณยายเขียว จาก บ้านเหล่าคราม กลุ่มผ้าฝ้ายทอมือบ้านคำนางโอก ตำบลร่มเกล้า เป็นกลุ่มที่วิทยาลัยชุมชน ดำเนินการโครงการจัดการความรู้ผ้าฝายทอมือ มีลายที่เป็นเอกลักษณ์ ชื่อลายดอกสา จนเป็นที่รู้จักของชุมชน ในช่วงปีงบประมาณ 2560-2561 ที่ผ่านมา นอกจากนี้ ยังมีกลุ่มผ้าทอมือบ้านโพนไฮ ตำบลหนองแคน อำเภอดงหลวง กลุ่มครามบุญ (KRAMBOON) 

กระบวนการที่ใช้ เป็น FLATEFORM ที่อาจารย์อนุชาได้แนำนำและนำมาใช้เพื่อการกำหนด ริเริ่มต้นด้วยการวิเคราะห์ SWOT ของตัวผลิตภัณฑ์ (ผ้า) ในมิติของ เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นขั้นตอนที่จำเป็นในการศึกษาถึงลักษณะของผลิตภัณฑ์ที่ต้องการศึกษา โดยกลุ่มที่ทำกิจกรรมจะร่วมกันวิเคราะห์ด้วยกัน โดยมี MODERATOR ทำหน้าที่กระตุ้น /ซักถาม เพื่อสร้างความเข้าใจร่วมกันในทุกๆมิติ 

ขั้นตอนต่อไป เป็นการนำจุดแข็ง/โอกาส และจุดออน/อุปสรรค มา plot ลงใน template ที่จะแบ่งเป็นสองส่วน คือ ส่วนที่เป็น จุดแข็งและ โอกาส โดยจำแนกออกเป็น 3 มิติ คือ มิติด้านเศรษกิจ ด้านสังคม และมิติสิ่งแวดล้อม อีกส่วนหนึงคือผลการวิเคราะห์ั้เป็นจุดอ่อน และอุปสรรค โดยจำแนกเป็น 3 มิติเช่นเดิม โดยกำหนดในแต่ละมิติที่ตรงกัน (ดังรูป) นำมาเปรียบเทียบหรือวิเคราะห์ร่วมกันในเวทีใหญ่ เพื่อให้เกิดการมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวาง และมองภาพใหญ่ร่วมกัน หลักการของนักออกแบบ จะให้ความสำคัญกับจุดอ่อน/อุปสรรคของผลิตภัณฑ์ เพื่อกำหนดทิศทางการพัฒนา โดยเฉพาะประเด็นของ "อัตลักษณ์" (IDENTITY)

คำถามที่สำคัญสำหรับในการสอเคราะห์ร่วมกันในเวทีใหญ่ แต่ละกลุ่มต้องมีข้อสรุปให้ชัดเจนว่า อัตลักษณ์ของตนเองคืออะไร อาจกำหนดเพียงสามคำหรือประโยคใดที่มีความชัดเจน และสะท้อนให้เห็นถึงจุดเด่นของผลิตภัณฑ์ของตัวเองอย่างแท้จริง ตัวอย่างจาการจัดเวทีในครั้งนี้ เวทีร่วมกันสรุปผ้าทอมือของจังหวัดมุกดาหาร ออกมาเป็น "ฝ้ายงามครามมุก" โดยมีความหมายที่จะต้องดำเนินการสร้างความเข้้าใจร่วมกันคือ "ฝ้าย" "งาม" "คราม" และ "มุก" คืออะไร 

ขั้นตอนต่อไปนี้ การสร้างความเข้าร่วมในทุกภาคส่วนถึงอัตลักษณ์ ที่จะร่วมกันสร้างต่อไปอย่างเนื่องด้วยความร่วมมือของทุกภาคส่วน

           

  

พัฒนาทักษะครูและทักษะการเรียนรู้นักเรียนประถมศึกษาโดยใช้บทเรียนบทออนไลน์

ความนำ

 สืบเนื่องจากนโยบายรัฐบาลในปัจจุบัน ได้มุ่งทิศทางในการพัฒนาประเทศชาติเพื่อให้เกิดความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน โดยเฉพาะนโยบายของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ด้านอุดมศึกษา ที่มุ่งเน้นความสำคัญของการส่งเสริมบทบาทให้สถาบันอุดมศึกษาในพื้นที่ทั่วประเทศทำหน้าที่เป็นพี่เลี้ยงให้แก่สถานศึกษาในท้องถิ่นเพื่อการพัฒนาคุณภาพการศึกษา และการพัฒนาท้องถิ่น ฉะนั้น การจะขับเคลื่อนแนวคิดดังกล่าวเพื่อผลักดัน ส่งเสริม และสนับสนุนให้เกิดผลที่เป็นรูปธรรมจากปัจจุบันสู่อนาคต ทุกภาคส่วนที่มีความเกี่ยวข้องจำเป็นต้องเข้ามามีส่วนร่วมกันอย่างเป็นระบบและเดินหน้าการพัฒนาไปสู่เป้าหมายในการยกระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานของแต่ละท้องถิ่น ทั่วประเทศให้เกิดการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนที่มีประสิทธิภาพและให้ความสำคัญกับการส่งเสริมการเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น

การดำเนินงานโครงการพัฒนาคุณภาพการศึกษาและการพัฒนาท้องถิ่นโดยมีสถาบันอุดมศึกษาเป็นพี่เลี้ยง เป็นโครงการที่มุ่งเน้นให้สถาบันอุดมศึกษานำนวัตกรรมทางการศึกษา ทรัพยากร ตลอดจนความรู้ความเชี่ยวชาญทางวิชาการของบุคลากร และเทคโนโลยีจากสถาบันอุดมศึกษาไปช่วยพัฒนาคุณภาพการศึกษา          ให้กับโรงเรียนที่เปิดสอนระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน โดยเน้นการพัฒนาศักยภาพครูในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนที่สอดคล้องกับนโยบายด้านการศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการที่มุ่งแก้ปัญหาการศึกษาของชาติ ทั้งการอ่านออกเขียนได้ การยกระดับความรู้ภาษาอังกฤษ การจัดการเรียนการสอนสะเต็มในสถานศึกษา การคืนครูสู่ห้องเรียน เป็นต้น รวมทั้งการพัฒนาผู้เรียนให้เกิดทักษะชีวิตและการทำงาน ทักษะการเรียนรู้และนวัตกรรม และทักษะด้านสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี ซึ่งเป็นทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 โดยใช้รูปแบบกิจกรรม การจัดการเรียนรู้ที่หลากหลาย อาทิเช่น การลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้ รูปแบบการจัดการเรียน     การสอนสะเต็มในสถานศึกษา การเรียนรู้แบบ Problem-Based Learning (PBL) การจัดการเรียนรู้แบบชุมชนการเรียนรู้ (Professional Learning Communities : PLC) เป็นต้น เพื่อให้ผู้เรียนเกิดองค์ความรู้เกี่ยวกับโลก (Global Awareness) ความรู้เกี่ยวกับการเงิน เศรษฐศาสตร์ ธุรกิจ และการเป็นผู้ประกอบการ (Financial, Economics, Business and Entrepreneurial Literacy) ความรู้ด้านการเป็นพลเมืองที่ดี (Civic Literacy) ความรู้ด้านสุขภาพ (Health Literacy) และความรู้ด้านสิ่งแวดล้อม (Environmental Literacy) ซึ่งส่งผลให้ผู้เรียนเติบโตเป็นพลเมืองคุณภาพและเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศได้ต่อไปในอนาคต จากเหตุผลและความสำคัญดังกล่าวเครือข่ายอุดมศึกษาภูมิภาค 9 เครือข่าย เป็นกลไกที่สำคัญในการขับเคลื่อนการดำเนินงานโครงการพัฒนาคุณภาพการศึกษาและการพัฒนาท้องถิ่นโดยมีสถาบันอุดมศึกษาเป็นพี่เลี้ยง ให้บรรลุผลในการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติ จนเกิดผลการพัฒนาการศึกษา   ขั้นพื้นฐานซึ่งเป็นแนวทางสำคัญที่จะพัฒนาผู้เรียนให้มีความพร้อมเพื่อก้าวเข้าสู่การศึกษาระดับอุดมศึกษาและเตรียมพร้อมที่จะเข้าสู่สังคมแห่งการเรียนรู้ได้เป็นอย่างดีในอนาคต

วัตถุประสงค์โครงการ

 1. ส่งเสริมการสร้างความเข้มแข็งของโรงเรียนในท้องถิ่นโดยมีสถาบันอุดมศึกษาเป็นพี่เลี้ยง โดยการบูรณาการการขับเคลื่อนองค์ความรู้ วิชาการ และความเชี่ยวชาญต่าง ๆ จากสถาบันอุดมศึกษานำไปสู่การปฏิบัติจริงในโรงเรียน เพื่อการพัฒนาและยกระดับมาตรฐานการศึกษาขั้นพื้นฐานให้เกิดคุณภาพอย่างต่อเนื่อง รวมทั้งพัฒนาความร่วมมือขององค์กรต่างๆ ในการพัฒนาคุณภาพการศึกษาทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับชาติให้มีคุณภาพ 

2. สร้างความร่วมมือระหว่างสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา เครือข่ายอุดมศึกษาภูมิภาค 9 เครือข่าย และศึกษาธิการจังหวัด ในการดำเนินการเพื่อยกระดับคุณภาพการศึกษาทั้งระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานและระดับอุดมศึกษา โดยเฉพาะการพัฒนาคุณภาพของผู้เรียนให้มีความรู้และทักษะที่เหมาะสม และมีความรับผิดชอบต่อสังคมและประเทศชาติ  

วิทยาลัยชุมชนมุกดาหาร ในฐานะสถาบันอุดมศึกษา สมาชิกเครือข่ายอุดมศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน ได้เสนอโครงการเพื่อขอรับการสนับสนุนงบประมาณจากคณะกรรมการการอุดมศึกษา เพื่อดำเนินการภายใต้โครงการพัฒนาคุณภาพการศึกษาและการพัฒนาท้องถิ่นโดยมีสถาบันอุดมศึกษาเป็นพี่เลี้ยง ประจำปีงบประมาณ 2561 โครงการพัฒนาทักษะครูและพัฒนาทักษะการเรียนรู้โดยใช้บทเรียนออนไลน์ โดยมีโรงเรียนประถมศึกษา เข้าร่วมโครงการ จำนวน 20 โรงเรียน ในพื้นที่จังหวัดมุกดาหาร รวม ๖ อำเภอ (ยกเว้นอำเภอดอนตาล)